Rens Lieman

keyboard_backspace share

print

Een verkiezingscampagne die tweehonderd miljoen dollar kostte heeft het gewenste resultaat opgeleverd: vannacht stemde een kleine zestig procent van de Californische stemmers voor een initiatiefwet van Uber, Lyft en drie andere Amerikaanse app-bedrijven in de kluseconomie. Bij wet is nu geregeld dat de chauffeurs en bezorgers die in Californië voor deze bedrijven werken, zelfstandigen blijven. Nu én in de toekomst; de kern van de wet is min of meer permanent. 

Uber verschaft zichzelf zo een uitzonderingspositie op een eerder in Californië aangenomen wet - AB 5 - die ertoe zou leiden dat Uber chauffeurs juist in dienst zou moeten nemen. Daar verzette Uber zich hevig tegen. 

Voor zelfstandigen hoeft Uber geen loonbelasting te betalen. En Uber kan zzp’ers uiterst flexibel en goedkoop inzetten: chauffeurs krijgen alleen betaald als er een ritje is, Uber hoeft geen minimumuurloon te betalen en ook geen werk te garanderen. Als Uber chauffeurs in dienst zou moeten nemen, zouden de loonkosten voor het bedrijf flink stijgen —  volgens eigen berekeningen met twintig procent.

Campagne van tweehonderd miljoen

AB 5, waarover je onderaan in dit artikel meer kan lezen, is al sinds begin dit jaar van kracht in Californië. Een rechtszaak over de toepasbaarheid van de wet op Uber en Lyft werd in eerste én tweede aanleg door de taxi-appbedrijven verloren. 

Toch weigerde Uber en Lyft om chauffeurs in dienst te nemen.

In plaats daarvan kwamen ze samen met DoorDash, Postmates en Instacart met een initiatiefwet, ‘Proposition 22’. Daarin beloven de vijf bedrijven chauffeurs en bezorgers een vorm van sociale zekerheid en een minimumuurtarief te bieden, maar leggen ze ook bij wet vast dat ze hen niet in dienst hoeven nemen.

Om ervoor te zorgen dat Californiërs voor die initiatiefwet zouden stemmen werd een ongekend grote verkiezingscampagne opgetuigd.

In totaal werd door door de vijf bedrijven ruim tweehonderd miljoen dollar besteed — Uber en Lyft betaalden het leeuwendeel. Groepen die tegen de initiatiefwet waren, voerden campagne met nog geen tiende van dat bedrag.

Nooit eerder werd zoveel geld besteed aan een Californische initiatiefwet, grote campagnes van oliemaatschappijen en de farmaceutische industrie meegerekend.

'Duurdere taxi's, minder werk'

Na de introductie van AB 5 en rondom de rechtszaken daaromtrent stelde Uber in tal van interviews en opiniestukken dat taxiritten flink duurder zouden worden als het bedrijf chauffeurs in dienst zou moeten nemen. Hogere ritprijzen zouden leiden tot minder vraag naar de taxi's, en dus tot minder werk en inkomsten voor chauffeurs. Uber zou maar een fractie van de chauffeurs aannemen die op dit moment voor hen rijden.

En hoewel werkgevers die keuze niet hoeven maken, zegt Uber dat chauffeurs in een dienstverband de vrijheid zullen verliezen om te werken wanneer ze willen. Dat is nu juist wat veel chauffeurs zo aantrekkelijk vinden aan het werk.

Zowel passagiers als chauffeurs kregen herhaaldelijk boodschappen van dien aard gepresenteerd wanneer ze de Uber-app wilden gebruiken. Erbij een oproep om voor de initiatiefwet te stemmen.

Ook dreigde Uber om de stekker eruit te trekken in Californië als het chauffeurs in dienst zou moeten nemen. ‘Dat zou heel jammer zijn,’ zei Khosrowshahi in een interview met de Amerikaanse nieuwszender MSNBC. ‘Zeker in tijden van hoge werkloosheid. Maar we kunnen niet ineens tienduizenden chauffeurs aannemen.’

Proposition 22: karig of het 'beste van twee werelden'?

In de inmiddels aangenomen initiatiefwet staat dat Uber chauffeurs dus niet in dienst hoeft te nemen, maar hen wel een vorm van sociale zekerheid biedt en een minimumuurtarief betaalt (120% van het minimumuurloon in Californië). Ook zullen chauffeurs een bedrag per kilometer ontvangen als onkostenvergoeding voor het gebruik van hun auto. Voor chauffeurs die meer dan vijftien uur per week voor Uber werken worden zorgpremies afgedragen. Dezelfde rechten en plichten gelden voor de andere bedrijven achter deze initiatiefwet.

‘Het beste van twee werelden,’ vindt Khosrowshahi. Chauffeurs blijven zelfstandig en zijn vrij om te werken wanneer ze willen, maar genieten toch bepaalde zekerheden en bescherming in hun werk.

Twee Amerikaanse groepen die opkomen voor de belangen van werkenden brengen daar tegenin dat dit een kariger pakket is dan waar chauffeurs recht op zouden hebben als ze in dienst zijn. Zo rekenen Uber en consorten in de berekeningen van het 'uurloon' niet alle tijd mee die een chauffeur werkt, zoals de tijd dat een chauffeur moet wachten op een ritje.

Een onderzoeksteam van de Californische Universiteit van Berkeley ontkrachtte ook al de belofte van een minimumuurtarief voor chauffeurs. In theorie zou die ruim vijftien dollar bedragen, maar in de praktijk zal het chauffeurs slechts vijf en een halve dollar per uur opleveren, zo rekenen de onderzoekers voor. (Uber en Lyft betwisten deze berekening.)

Zelfstandigheid Uberchauffeurs in Nederland

Nu de bevolking gestemd heeft vóór de initiatiefwet, komt in Californië een eind aan de juridische strijd over de zelfstandigheid van Uberchauffeurs. Dat betekent niet dat er direct duidelijkheid is voor andere Amerikaanse chauffeurs en bezorgers. In Massachusetts bijvoorbeeld wordt eenzelfde strijd gestreden. 

In tal van andere landen worden ook rechtszaken gevoerd over de zelfstandigheid van Uberchauffeurs. Dan draait het vaak om individuele chauffeurs. Zo oordeelde in Frankrijk het hoogste rechtscollege eerder dit jaar dat een Uberchauffeur eigenlijk Ubers werknemer is, en doet het Britse Hooggerechtshof binnenkort uitspraak in een soortgelijke zaak.

In Nederland staat de rechtspositie van Uberchauffeurs eveneens ter discussie. Vakbond FNV betoogt dat chauffeurs werknemers zijn. PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk vroeg onlangs nog of D66-minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ‘bereid is om te kijken naar de [arbeidsrechtelijke] situatie van Nederlandse Uberchauffeurs’. Koolmees antwoordde dat dit soort kwesties individueel bekeken moeten worden, en dat het aan een rechter is daarover te oordelen. Tot een rechtszaak is het nog niet gekomen.

Maaltijdbezorger Deliveroo moest de zelfstandigheid van fietsbezorgers wel al eens voor de rechter verdedigen in een zaak die de FNV had aangespannen. In eerste aanleg kreeg de vakbond gelijk: de rechter oordeelde dat bezorgers aanspraak kunnen maken op een arbeidsovereenkomst. Het hoger beroep diende in september, de uitspraak wordt half januari verwacht.

Meer lezen:

- Boek: Uber voor alles

- Wat verdient een Uberchauffeur? Gemiddeld niet slecht.

- Uberchauffeurs naar de rechter: hoe werkt Ubers algoritme?